[Illustration: AUGUSTUS]
Habitavit Augustus in aedibus modicis, neque laxitate[2] neque cultu[3] conspicuis, ac per annos amplius quadraginta in eodem cubiculo hieme et aestate {190} mansit. Suppellex[4] quoque eius vix privatae elegantiae erat. Raro veste alia usus est quam confecta ab uxore, sorore, filia neptibusque.[5] Item tamen Romam, quam pro maiestate imperii non {195} satis ornatam invenerat, adeo excoluit, ut iure gloriaretur marmoream se relinquere, quam latericiam[6] accepisset.
Forma fuit Augustus eximia et per omnes aetatis gradus venustissima. Erat tamen omnis lenocinii[7] neglegens et in capite comendo tam incuriosus, ut eo ipso tempore, quo illud tonsoribus committeret, aut legeret aliquid aut etiam scriberet. {201}
Paucis annis antequam moreretur, gravissimam in Germania accepit cladem, tribus legionibus cum duce Varo legatisque et [[111]]
auxiliis omnibus caesis. Hac nuntiata excubias[1] per urbem {204} indixit, ne quis tumultus exsisteret, et magnos ludos Iovi optimo maximo vovit, si res publica in meliorem statum vertisset. Adeo denique[2] consternatum ferunt, ut, per continuos menses barba capilloque submisso,[3] caput interdum foribus inlideret, vociferans: "Quintili Vare, legiones redde!" diemque cladis quotannis maestum habuerit ac lugubrem. {210}
Tandem adflicta valetudine in Campaniam concessit, ubi, remisso ad otium animo, nullo hilaritatis genere abstinuit. Supremo vitae die petito speculo[4] capillum sibi comi iussit et amicos circumstantes percontatus ecquid iis videretur mimum[5] vitae commode transegisse, adiecit solitam clausulam[6]: "Edite strepitum {215} vosque omnes cum gaudio applaudite." Obiit Nolae sextum et septuagesimum annum agens.
[Footnotes: XXX (pages 103-111)
103.12: See Vocab., _Hispania_.
103.13: #studiis vacabat#: 'had time for (i.e. devoted himself to) study.'
104.1: At Caesar's death he was governor of Cisalpine Gaul. Antony carried a law allotting this province to himself, and then undertook to expel Brutus.
104.2: #plumbeis laminis#: 'leaden plates.'
104.3: 'arm.'
104.4: 'divers.'
104.5: 'by swimming across.'
104.6: 'doves.'
104.7: 'hunger.'
104.8: 'especially.'
104.9: '(being) wounded.'
104.10: = _amicitia_.
104.11: 'cloak.'
104.12: 'hilt.'
104.13: 'hesitate.'
105.1: 'marks.'
105.2: 'of Salernum,' a town in Campania; the modern Salerno.
105.3: 'though tortured.'
105.4: 'by a back door.'
105.5: 'couch.'
105.6: #Quanti . . . est#: 'What marvelous manhood it shows.'
105.7: A philosopher of the first century A.D.
105.8: 'stripped of.'
105.9: 'to one or the other,' i.e. to one, but not to both.
106.1: 'he met,' i.e. he answered.
106.2: 'prisoners of war.' Cf. _dedere_, 'to surrender.'
106.3: Julius Caesar, like the later emperors, was deified after his death.
106.4: 'sacrificial victims.'
106.5: 'slaughtered.'
106.6: 'pleasure.'
106.7: #centies# (sc. _centena milia_) #sestertium# = 'ten million sesterces,' or about four hundred thousand dollars. Cf. p. 88, n. 8.
106.8: #magnificam . . . Antonio#: 'under other circumstances truly splendid, but to Antony quite commonplace.'
106.9: 'course.'
106.10: 'vinegar.'
106.11: 'pearls.'
106.12: 'melts,' 'dissolves.'
106.13: 'throne.'
106.14: 'asp.'
107.1: = _ostendit_.
107.2: 'gentleness.'
107.3: 'the sixth,' counting from March, with which, it is said, the Roman year originally began.
107.4: #Compos . . . meorum#: 'Now that I have gained my heart's desire,' which had been to avenge his uncle's death.
107.5: 'Nay.'
107.6: #commissum iri# is fut. infin. pass. of _committo_, and = 'was sure to be (lit. was going to be) handed over,' i.e. if he resigned.
108.1: 'met.'
108.2: 'retinue.'
108.3: 'substitute.'
108.4: 'wounds.'
108.5: 'blushed.'
108.6: 'artisan.'
108.7: 'raven.'
108.8: 'Hail!'
108.9: = _sestertiorum_.
108.10: = _donum_.
108.11: 'parrot.'
108.12: 'cobbler.'
108.13: 'outlay.'
108.14: 'have come to naught.'
108.15: 'added': lit., 'wove in.'
108.16: #quanti . . . emerat#: 'at a higher price than he had paid before.'
108.17: 'offer.'
109.1: 'paper.'
109.2: 'scratched off,' 'wrote.'
109.3: Examples of the historical infinitive, so called because it is especially common in historical writing. It is to be translated by an imperfect or perfect indicative.
109.4: = _et . . . et_.
109.5: 'purse.'
109.6: 'francs.'
109.7: 'steward.'
109.8: 'whispered.'
109.9: 'eels.'
109.10: 'fish-pond.'
109.11: 'food.'
109.12: 'freed.'
109.13: 'night-owl.'
109.14: = _sestertios_.
110.1: 'executioner,' 'butcher.'
110.2: 'size.'
110.3: 'style.'
110.4: 'furniture.'
110.5: 'granddaughters.'
110.6: 'made of brick.'
110.7: 'finery.'
111.1: #excubias . . . indixit#: 'ordered watches to be set.'
111.2: Often used like our 'to cut a long story short,' 'in short.'
111.3: #barba . . . submisso#: 'letting his beard grow.'
111.4: 'mirror' (of metal, generally bronze or silver).
111.5: 'comedy.'