34.1: _praefor_.

34.2: H 426 (385): M 531: A 227: G 346: B 187, II.

34.3: Join with _propriam_. _Proprius_, like _similis_, is construed with both the gen. and the dat.

34.4: dependent on #ostendit#, l. 81.

34.5: supine of _conqueror_, expressing purpose. Cf. p. 5, n. 20.

34.6: 'when praetor,' or 'during his praetorship.'

34.7: Many, indeed most, governors of provinces enriched themselves by extortion.

34.8: See Vocab., _conscriptus_.

34.9: #summae . . . peritissimo#: these words contain the reasons why #Id . . . concessum est#.

34.10: _percello_.

34.11: #lucem . . . sustinuit#: 'he refused to live longer.' How literally?

34.12: The context must determine whether #proxima nocte# = 'the next night' or 'last night.'

34.13: _pergo_.

34.14: 'role.' This meaning of _partes_ is borrowed from the theater.

34.15: #ne . . . quidem# is a very strong negative, and generally emphasizes some word or phrase placed between the _ne_ and the _quidem_.]

#XIV. Publius Decius# [[stripped text]]

P. Decius, Valerio Maximo et Cornelio Cosso consulibus, tribunus militum fuit. Exercitu Romano in angustiis Gauri montis clauso Decius editum collem conspexit imminentem hostium castris. Accepto praesidio verticem occupavit, hostes terruit, consuli spatium dedit ad subducendum agmen in aequiorem locum. Ipse, colle, quem insederat, undique armatis circumdato, intempesta nocte per medias hostium custodias somno oppressas incolumis evasit. Qua re ab exercitu donatus est corona civica, quae dabatur ei, qui cives in bello servasset. Consul fuit bello Latino cum Manlio Torquato. Hoc bello cum utrique consuli somnio obvenisset eos victores futuros, quorum dux in proelio cecidisset, convenit inter eos uti, utrius cornu in acie laboraret, is diis se Manibus devoveret. Inclinante sua parte Decius se et hostes diis Manibus devovit. Armatus in equum insiluit ac se in medios hostes immisit: corruit obrutus telis et victoriam suis reliquit.

#XIV. Publius Decius# [[as printed]]

[Sidenote: B.C. 343.]

[Sidenote: B.C. 340.]

[Illustration: CORONA CIVICA]

P. Decius,[1] Valerio[2] Maximo et Cornelio Cosso consulibus, tribunus militum fuit. Exercitu Romano in angustiis Gauri montis clauso[3] Decius editum collem conspexit imminentem hostium castris. Accepto praesidio verticem[4] occupavit, hostes terruit, consuli spatium dedit ad subducendum agmen in aequiorem {5} locum. Ipse, colle, quem insederat,[5] undique armatis circumdato, intempesta nocte per[6] medias hostium custodias somno oppressas[7]

incolumis evasit. Qua re ab exercitu donatus est corona civica, quae dabatur ei, {10} qui cives in bello servasset. Consul fuit bello Latino cum Manlio[8] Torquato. Hoc bello cum[9] utrique consuli somnio obvenisset eos victores futuros, quorum dux in proelio cecidisset, convenit inter eos uti, utrius cornu in acie laboraret, is diis[10]

se Manibus devoveret. Inclinante sua parte Decius se et hostes {16} diis Manibus devovit.[11] Armatus in equum insiluit ac se in medios hostes immisit: corruit obrutus telis et victoriam suis reliquit.

[Footnotes: XIV (page 35)

35.1: His full name was P. Decius Mus.

35.2: #Valerio . . . consulibus#: 'in the consulship of,' etc. For the abl. abs. consisting of two nouns, see H 489 (431, 4): M 639: A 255, _a_: G 409: B 227, 1. For another method of dating events, cf. XII, 1.

35.3: _claudo_.

35.4: Sc. _collis_.

35.5: _insideo_.

35.6: #per . . . custodias#: 'through the _midst of_ the enemy's pickets.' Cf. l. 17, #in medios hostes#, 'against the enemy's center.' Note the difference between the Latin and the English idioms. H 497, 4 (440, N. 1-2): M 565: A 193: G 291, R. 2: B 241, 1.

35.7: _opprimo_.

35.8: Cf. XIII, 41.

35.9: #cum . . . obvenisset#: 'when the two consuls had dreamed.'

How literally? The subject of #obvenisset# is #eos . . .

cecidisset#. So the subject of #convenit# is #uti . . .

devoveret#.

35.10: See Vocab., _Manes_.

35.11: Decius' act was called #devotio#, and proceeded from the idea that for the victim which the Manes seemed to be claiming another might be substituted. According to Livy, Decius used this formula: "As a substitute for the commonwealth, the army, the legions, and the allies of the Roman people I devote to the Manes myself and the legions and allies of the enemy."]

#XV. Manius Curius# [[stripped text]]

Manius Curius contra Samnites profectus eos ingentibus proeliis vicit.

In quo bello cum permultum agri hominumque maximam vim cepisset, ipse inde ditari adeo noluit, ut, cum interversae pecuniae argueretur, catillo ligneo, quo uti ad sacrificia consueverat, in medium prolato iuraret se nihil amplius de praeda hostili in domum suam convertisse.

Curio ad focum sedenti in agresti scamno et ex ligneo catillo cenanti cum magnum auri pondus Samnites attulissent, repudiati ab eo sunt dixitque non aurum habere sibi praeclarum videri, sed iis qui haberent aurum imperare. Quo responso Curius Samnitibus ostendit se neque acie vinci neque pecunia corrumpi posse. Agri capti septena iugera populo viritim divisit; cumque ipsi senatus iugera quinquaginta adsignaret, plus accipere noluit quam singulis civibus erat datum, dixitque perniciosum esse civem, qui eo, quod reliquis tribueretur, contentus non esset.

Postea consul creatus adversus Pyrrhum missus est: cumque in Capitolio delectum haberet et iuniores taedio belli nomina non darent, coniectis in urnam omnium tribuum nominibus primum nomen urna extractum citari iussit et cum adulescens non responderet, bona eius hastae subiecit, deinde cum is questus de iniuria consulis tribunos plebis appellasset, ipsum quoque vendidit, nihil opus esse rei publicae eo cive, qui nesciret parere, dicens. Neque tribuni plebis adulescenti auxilio fuerunt; posteaque res in consuetudinem abiit, ut delectu rite acto, qui militiam detrectaret, in servitutem venderetur. Hoc terrore ceteri adacti nomina promptius dederunt.

His copiis Curius Pyrrhi exercitum cecidit deque eo rege triumphavit.

Insignem triumphum fecerunt quattuor elephanti cum turribus suis, tum primum Romae visi. Victus rex relicto Tarenti praesidio in Epirum revertit. Cum autem bellum renovaturus putaretur, Manium Curium iterum consulem fieri placuit. Sed inopinata mors regis Romanos metu liberavit.

Pyrrhus enim, dum Argos oppugnat, urbem iam ingressus a iuvene quodam Argivo lancea leviter vulneratus est. Mater adulescentis, anus paupercula, cum aliis mulieribus e tecto domus proelium spectabat; quae cum vidisset Pyrrhum in auctorem vulneris sui magno impetu ferri, periculo filii sui commota protinus tegulam corripuit et utraque manu libratam in caput regis deiecit.

[[36]]

#XV. Manius Curius# [[as printed]]

Manius Curius contra Samnites profectus[1] eos ingentibus proeliis vicit.[2] In quo bello cum permultum agri[3] hominumque[3]

maximam vim[4] cepisset,[5] ipse inde[6] ditari adeo[7] noluit, ut, cum {3} interversae[8] pecuniae argueretur, catillo[9] ligneo, quo[10] uti ad sacrificia consueverat,[11] in medium prolato iuraret se nihil amplius de praeda hostili in domum suam convertisse. Curio[12] ad focum {6} sedenti in agresti scamno et ex ligneo catillo cenanti cum magnum auri pondus Samnites attulissent,[13] repudiati ab eo sunt dixitque non[14] aurum habere[15] sibi praeclarum videri, sed iis qui haberent aurum imperare.[15] Quo responso Curius Samnitibus ostendit se {10} neque acie vinci neque pecunia corrumpi posse. Agri capti septena iugera populo viritim divisit[16]; cumque ipsi senatus iugera quinquaginta adsignaret, plus accipere noluit quam singulis civibus erat datum, dixitque perniciosum esse civem,[17] qui eo,[18] quod reliquis tribueretur, contentus non esset.[19] {15}

Postea consul creatus adversus Pyrrhum missus est: cumque in Capitolio delectum haberet et iuniores taedio[20] belli nomina[21]

non darent, coniectis in urnam omnium tribuum nominibus primum[22] nomen urna extractum citari iussit et cum adulescens non responderet, bona[23] eius hastae subiecit, deinde cum is {20} [[37]]

questus[1] de iniuria consulis tribunos[2] plebis appellasset, ipsum quoque vendidit, nihil[3] opus esse rei publicae eo cive,[4] qui nesciret parere, dicens. Neque tribuni plebis adulescenti[5] auxilio[5]

fuerunt; posteaque res[6] in consuetudinem abiit, ut delectu rite acto, {24} qui[7] militiam detrectaret, in servitutem venderetur. Hoc[8] terrore ceteri adacti[9] nomina promptius dederunt.

[Illustration: ELEPHANT]

His copiis Curius Pyrrhi exercitum cecidit[10] deque eo rege triumphavit. Insignem[11] triumphum fecerunt quattuor elephanti cum turribus suis, tum primum Romae[12]

visi. Victus rex relicto Tarenti[12] praesidio {30} in Epirum revertit. Cum[13] autem bellum renovaturus putaretur, Manium Curium iterum consulem fieri placuit.[14]

Sed inopinata mors regis Romanos metu liberavit. Pyrrhus enim, dum Argos {35} oppugnat,[15] urbem iam ingressus a iuvene quodam Argivo lancea leviter vulneratus est. Mater adulescentis, anus paupercula, cum aliis mulieribus e tecto domus proelium spectabat; quae cum vidisset Pyrrhum in auctorem vulneris {40} sui magno impetu ferri,[16] periculo filii sui commota protinus tegulam corripuit et utraque manu libratam[17] in caput regis deiecit.

[Footnotes: XV (pages 36-37)

36.1: _proficiscor_.

36.2: _vinco_.

36.3: partitive gen.: cf. p. 30, n. 2.

36.4: Cf. p. 4, n. 11.

36.5: _capio_.

36.6: i.e. from the _ager_, or the money derived from the sale of the _homines_.

36.7: Cf. p. 26, n. 8.

36.8: See p. 5, n. 15; cf. also H 456 (409, II): M 582: A 220: G 378: B 208, 1.

36.9: #catillo . . . prolato# (_profero_) #iuraret# = _catillum proferret et iuraret_. Cf. p. 2, n. 8.

36.10: H 477, I (421, I): M 253: A 249: G 407: B 218, 1.

36.11: _consuesco_.

36.12: Join with #attulissent#.

36.13: _adfero_.

36.14: #non . . . imperare#: 'it was not the having gold that seemed to him glorious, but the ruling over those who had it.'

Give Curius' exact words.